تلاش برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم مورد توجه جدی دولت قرار گرفته، به طوری که در ماه‌های پایانی سال گذشته فرصتی برای تولیدکنندگان برق از منابع تجدیدپذیر فراهم شد تا برق تولیدی خود را صادر کرده و به این ترتیب کشورمان را تبدیل به قطب انرژی منطقه کنند.

بسیاری از کشورها برای تأمین انرژی‌شان، بیشتر بر زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی متکی هستند، اما وابستگی به سوخت‌های فسیلی یک مشکل بزرگ به همراه دارد. مشکل این جا است که میزان سوخت‌های فسیلی محدود است و در نهایت به اتمام خواهند رسید یا زمانی فرا می‌رسد که استخراج باقیمانده آن بسیار گران تمام خواهد شد.

همچنین سوخت‌های فسیلی باعث آلودگی هوا، آب و خاک می‌شوند و گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کنند که باعث گرم شدن کره زمین می‌شوند. در این شرایط منابع انرژی تجدیدپذیر جایگزین‌های پاکی برای سوخت‌های فسیلی هستند. البته آنها هم بدون مشکل نیستند، اما آلودگی بسیار کمتر داشته و گازهای گلخانه‌ای کمتری تولید می‌کنند و تمام هم نمی شوند.

از جمله منابع اصلی انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توان به انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی برقابی، انرژی زیست‌توده، هیدروژن، انرژی زمین‌گرمایی و انرژی اقیانوسی اشاره کرد.

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دارای مزایای بسیاری است که به طور گسترده‌ای در سطوح مختلف اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی تاثیر می‌گذارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند انرژی خورشیدی، بادی، هیدروالکتریک و انرژی‌های دریایی، در تولید برق و حرارت بدون تولید گازهای گلخانه‌ای مشارکت دارند. این انرژی‌ها به کاهش انتشار دی‌اکسید کربن و دیگر آلودگی‌ها کمک می‌کنند و نقش مهمی در مبارزه با تغییرات اقلیمی ایفا می‌کنند.

پایداری انرژی: منابع انرژی تجدیدپذیر بی‌پایان هستند و به طور مستمر تولید می‌شوند. این امر به کاهش وابستگی به منابع انرژی فسیلی و حفظ پایداری تامین انرژی در طولانی‌مدت کمک می‌کند.

اشتغال‌زایی: صنایع مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند نصب و راه‌اندازی توربین‌های بادی یا نصب پنل‌های خورشیدی به ایجاد فرصت‌های شغلی در مناطق مختلف کمک می‌کند.

کاهش وابستگی به واردات انرژی: استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر می‌تواند به کاهش وابستگی یک کشور به واردات منابع انرژی فسیلی و در نتیجه، به تقلیل آثار مخرب تغییرات قیمتی و سیاسی بر اقتصاد کمک کند.

بهبود کیفیت هوا: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به کاهش آلودگی هوا و مشکلات بهداشتی ارتباط دارد. انتشار کمتر ذرات جامد و آلاینده‌ها در مقایسه با منابع انرژی فسیلی به بهبود کیفیت هوای منطقه کمک می‌کند.

ایجاد فرصت‌های نوآوری و توسعه فناوری: تحقیق و توسعه در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر به ایجاد فرصت‌های نوآوری و توسعه فناوری جدید ارتباط دارد که به عنوان یک موتور اصلی برای رشد اقتصادی مطرح است.

حفاظت از منابع آب: برخی از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی، به طور مستقیم به مصرف آب کمتری نسبت به نیازهای انرژی فسیلی نیاز دارند و از افزایش فشار بر منابع آبی جلوگیری می‌کنند.

حفاظت از محیط زیست: تولید انرژی تجدیدپذیر به تخریب کمتر منابع طبیعی و پردازش کمتر مواد زائد منجر می‌شود که به حفظ محیط زیست کمک می‌کند.

برنامه دولت برای تجدیدپذیرها

هرچه از میزان تقاضای جهان برای انرژی‌های فسیلی کاهش یابد، میزان تقاضا برای تجدیدپذیرها افزایش می‌یابد. در این میان نمی‌توان ظرفیت بالای ایران در حوزه تجدیدپذیرها را نادیده گرفت.

علیرغم پتانسیل‌های بالای ایران در حوزه تجدیدپذیرها، طی سال‌های گذشته آنطور که باید به این حوزه توجه نشد، اما در ماه‌های پایانی سال گذشته فرصتی برای تولیدکنندگان برق از منابع تجدیدپذیر فراهم شد تا برق تولیدی خود را صادر کرده و به این ترتیب کشورمان را تبدیل به قطب انرژی منطقه کنند.

در حال حاضر ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر منصوبه در سراسر کشور بیش از ۱۱۶۶ مگاوات بوده که سهم نیروگاه‌های خورشیدی از این میزان بیش از ۵۱۳ مگاوات و سهم نیروگاه‌های بادی از این ظرفیت بیش از ۳۶۶ مگاوات است.

در سالی که گذشت، بالغ بر ۱۰هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های در دست احداث تجدیدپذیرها اضافه شد و آنطور که اعلام شده کار ساخت این نیروگاه‌ها تا پایان سال ۱۴۰۴ به اتمام خواهد رسید و با تزریق توان این نیروگاه‌ها به شبکه سراسری برق شاهد جهش بی‌سابقه‌ای در توسعه نیروگاهای تجدیدپذیر خواهیم بود.

تاکنون اقداماتی مؤثر در خصوص اخذ و ابلاغ مصوبات و صدور مجوزهای مرتبط با ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر با هدف تسریع و تسهیل‌گری در روند مراحل پیشبرد اعم از تخصیص زمین، اخذ مجوزهای اتصال به شبکه و محیط زیست و مراحل احداث اعم از ارائه تسهیلات، ثبت سفارش و تخصیص ارز انجام شده که انتظار می‌رود موجب سهولت و سرعت بخشی در تحقق و به بهره‌برداری رسیدن ظرفیت ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ شود.

افتتاح ظرفیت بیشتری از نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران مطمئنا روند توسعه ایران را سرعت می‌بخشد و دستاوردهای زیادی در راستای تحقق ایرانی آباد خواهد داشت، آنطور که مسؤولان وعده دادند توسعه ساخت سامانه‌های مقیاس کوچک حمایتی در سال ۱۴۰۳ جهش خوبی خواهد داشت و ۱۱۰ هزار سامانه مقیاس کوچک در سال ۱۴۰۳ در بخش حمایتی ساخته خواهد شد.

احداث ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر تا پایان برنامه هفتم توسعه کشور نکته مهمی است که نشان‌دهنده عزم ملی و سازمانی توسعه تجدیدپذیرهاست. 

گام فناورانه دولت سیزدهم برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان انرژی

از سوی دیگر در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در دولت سیزدهم نیز، ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان انرژی ایجاد شد که اهداف و ماموریت‌های این ستاد عبارتند از:

* ایفای نقش حداکثری در توسعه زیست بوم نوآوری، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان در حوزه انرژی

* ایجاد ظرفیت و برنامه‌ریزی برای ارتقای سالانه سهم اقتصاد دانش‌بنیان حوزه انرژی در تولید ناخالص داخلی کشور به میزان ۸ درصد

* توسعه بازار اقتصاد دانش‌بنیان حوزه انرژی با بهره‌گیری از ظرفیت زیست بوم فناوری و نوآوری

* تشکیل کنسرسیوم‌های تخصصی حوزه انرژی جهت مدیریت مصرف، ارتقای امنیت، بهینه‌سازی و تنوع بخشی به سبد انرژی کشور

* کمک به صادرات و بسترسازی ورود شرکت‌های دانش‌بنیان  به بازارهای جهانی در حوزه انرژی

* ارائه برنامه برای توسعه همکاری‌های اقتصاد محور در حوزه انرژی با کلیه دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط دولتی و بازیگران بزرگ بخش خصوصی با نگاه بلندمدت برای بهره برداری حداکثری از توان و زیرساخت‌های موجود

* پیاده‌سازی پروژه‌های اقتصاد محور، پیشران و استراتژیک در حوزه انرژی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور بر اساس ابلاغ مرکز راهبری ستادهای ویژه توسعه اقتصاد دانش‌بنیان

* بهره‌برداری حداکثری از همه ظرفیت‌های پیش‌بینی شده در قانون جهش تولید دانش‌بنیان و سایر اسناد بالادستی در نیل به اهداف محوله

* تعریف، تمهید و راهبری سبد برنامه‌های پیشران فناوری و دانش‌بنیان حوزه انرژی در همکاری با سایر بخش‌های مربوطه

* ارتقاء مشارکت و همکاری نخبگان در شناسایی و حل مسایل و مشکلات حوزه انرژی

* هماهنگی و همکاری تنگاتنگ با سایر ارکان تصمیم‌ساز، تصمیم گیر و اجرایی دولتی و خصوصی.

به گفته اکبر زمانیان دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان انرژی، حمایت از طرح‌های بهینه‌سازی و مدیریت انرژی پیک‌سایی و ارتقای پایدار شبکه‌های تبدیل و توزیع انرژی، حمایت از طرح‌های فناورانه و اقتصادی جایگزین الکتروموتورهای پرمصرف و حمایت از طرح‌های توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در صنایع نیروگاهی، انتقال و توزیع و ذخیره‌سازی انرژی از اهداف و برنامه‌های راهبردی ستاد در حوزه برق و نیرو است.

وی درباره نحوه اجرایی‌سازی ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان که در تاریخ دوم شهریور سال ۱۴۰۱ به پیشنهاد معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و با همکاری وزارت نیرو و صنعت و معدن و تجارت و به استناد ماده ۱۶ قانون به تصویب رسیده است، گفته بود منابع حاصل از اجرایی‌سازی ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان شامل حمایت ساتبا با خرید تضمینی برق تجدیدپذیر، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های دانش پایه مستقر در واحدهای رشد و صندوق نوآوری و شکوفایی با اعطای تسهیلات کم‌بهره جهت احداث نیروگاه‌های کوچک با اولویت نیروگاه‌های با تجهیزات بومی است. 

زمانیان از تحقق بومی‌سازی تجهیزات صنعت برق همچون الکتروموتورهای بهینه و کم مصرف در کشور خبر داده و با تصریح بر اینکه هم‌اکنون شرایط صنعت برق به گونه‌ای است که صنایع کوچک با ناترازی گاز و برق دچار ضرر می‌شوند، اضافه کرده بود که در همین راستا، تمرکز بر توسعه تولید تجدیدپذیر خورشیدی است.

از سوی دیگر و به گفته علی شب‌نورد، مدیرکل دفتر نظارت بر احداث و تولید نیروگاه‌های سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران (ساتبا)، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در دولت سیزدهم شتاب بیشتری گرفته است. با این اوصاف به نظر می‌رسد توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در این دولت رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفته است، لذا انتظار می‌رود در این دوره با فعالیت جدی ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان انرژی معاونت علمی ریاست‌جمهوری و تلاش مضاعف آن و همچنین اقدامات سایر بخش‌های کشور از جمله وزارت نیرو و سایر دستگاه‌ها شاهد شکوفایی تجدیدپذیرها، هماهنگی و همکاری ارکان تصمیم‌ساز کشور در این حوزه و همچنین ورود هر چه بیشتر بخش خصوصی به این حوزه باشیم.